30.10.10

ბედნიერ ვარსკვლავზე დაბადებული


 ბედნიერ ვარსკვლავზე დაბადებულიიტყვიან ადამიანზე, რომელსაც იოლად გამოსდის ყველაფერი, იღბლიანია და ადვილად აღწევს წარმატებას. (ყურადღებით წაიკითხე ტექსტი და გაიხსენე ,რა შემთხვევაში ვამბობთ ასე)
      "ჩემი მეგობარი  ძალიან საინტერესო ადამიანია, უყვარს წიგნების კითხვა და მეგობრებთან ერთად გართობა. ხშირად ვხვდებით ხოლმე და ვიხსენებთ სკოლის პერიოდს, ჩვენს კლასელებსა და მასწავლებლებს. ეს საუბარი ყოველთვის ერთი ფრაზით სრულდება:
შენ ბედნიერ ვარსკვლავზე ხარ დაბადებული! ვეუბნები მე.
     ამაზე ჩემს მეგობარს ეღიმება , თავადაც იცის, რომ ეს ასეა. მე კი ის ვიცი, რატომ ვამბობ ამას:  ერთი საკითხიც რომ ჰქონოდა ნასწავლი გამოცდაზე სწორედ ის საკითხი შეხვდებოდა, უნივერსიტეტში მისაღებ გამოცდაზეც ტესტის ის ვარიანტი შეხვდა, რომელიც უნდოდა, ჩააბარა თუ არა, გაიცნო  გოგონა, რომელიც შეუყვარდა და ცოლად მოიყვანა, შემდეგ მოინდომა, საკუთარი ბიზნესი წამოეწყო და ესეც ჩინებულად შეძლო. ახლა საახალწლოდ კიდევ ერთ მომგებიან კონტრაქტს აფორმებს.... მოკლედ, ბედნიერ ვარსკვლავზეა დაბადებული."
    ისტორია: ამ ფრაზის ისტორია უკავშირდება ძველ წარმოდგენას სამყაროს შექმნის თუ ადამიანის გაჩენის შესახებ. ძველად ეგონათ, რომ როცა ადამიანი მოევლინებოდა ქვეყანას, მისი ბედის ვარსკვლავი ცაზე სწორედ მაშინ ჩნდებოდა. ადამიანის გარდაცვალების შემდეგ კი წყდებოდა. ვინც იღბლიანი იქნებოდა, მას ბედი სწყალობდა და ბედნიერ ვარსკვლავზე დაბადებულიაო.–ამბობდნენ, ხოლო, ვისაც არ უმართლებდა, საკუთარ წარუმატებლობას უბედურ ვარსკვლავს აბრალებდა.
      სამყაროს შესახებ  ამგვარი წარმოდგენა დღეს აღარ არსებობს, თუმცა გამოთქმა დამკვიდრებულია და ხშირად გაიგებთ.

ხატოვანი სიტყვა–თქმანი


         საინტერესო ისტორიები აქვს არა მარტო ცალკეულ სიტყვებს, არამედ ხშირ შემთხვევაში მთლიან  ფრაზას თუ გამოთქმას.  ხშირად გაგვიგია ან გვითქვამს ამა თუ იმ ადამიანზე "ბედნიერ ვარსკვლავზეა" დაბადებულიო, თუმცა არ ვგულისხმობთ, რომ ის, ვიღაც, მართლაც ვარსკვლავზე დაიბადა. ამ ფრაზას თავისი პირდაპირი მნიშვნელობა დაკარგული აქვს და გადატანით ნიშნავს, რომ კონკრეტული ადამიანი იღბლიანია.  
  გამოთქმებს, რომელთაც დაკარგული აქვთ პირდაპირი მნიშვნელობა და ვხმარობთ გადატანითი მნიშვნელობით   ხატოვანი სიტყვა–თქმანი, ფრთიანი გამოთქმები, უცხო ტერმინით – იდიომები, ზოგჯერ კი ფიგურალური გამოთქმები  ეწოდება.
   ხშირად ისე ვიყენებთ ხატოვან გამოთქმებს, რომ არ ვიცით, რატომ ვამბობთ ასე? საიდან იღებს სათავეს მნიშვნელობის ამგვარი ფორმირება.  იდიომები სხვადასხვა წარმოშობისაა. ზოგი ბიბლიიდან მომდინარეობს, ზოგი– ამა თუ იმ ისტორიულ მოვლენას ეფუძნება. ძალიან ბევრი ანტიკური მითებიდან თუ სხვადასხვა ლეგენდიდან იღებს სათავეს.
   ხატოვანი სიტყვა–თქმანი ითარგმნება და ასე ვრცელდება ენიდან ენაში. ზოგი იდიომი აშკარად ნათარგმნია, თუმცა დღეს შეუძლებელია იმის დადგენა, საიდან მოდის, ვინ დაამკვიდრა და გაავრცელა ის. ასეთი გამოთქმებია : "ხელი ხელს ბანს", "ხელის მოთბობა", "შუბლზე აწერია", "ჩიტის რძე"...
  იდიომების უფრო დიდი ნაწილის წარმოშობა ცნობილია და ისტორიები ძალიან საინტერესოა.

27.10.10

იოვანე საბანისძის ეროვნულ–სარწმუნოებრივი იდეალები


იოვანე საბანისძე– „აბოს წამება“
        [მსჯელობა უნდა პასუხობდეს სათაურს, მოსწავლემ უნდა დაწეროს თავისი აზრი „აბოს წამებაში“ მოცემული რამდენიმე აზრის შესახებ. სასურველია, იმსჯელოს ქვემოთ მოცემულ ყველა საკითხზე]

  • ·         იოვანე სანაბისძის თქმით: ქართველები „მძლავრებასა ქუეშე დამონებულნი და ნაკლულევანებითა და სიგლახაკითა შეკრულნი, ვითარცა რკინითა, ხარკსა ქუეშე მათსა გუემულნი და ქენჯნილნი, ძჳრ–ძჳრად ზღვეულნი“ არიან.– როგორ გესმის ეს სიტყვები და რისი თქმა სურს ამით ავტორს?
  • ·         მოძებნე ტექსტში ციტატა , სადაც ქართველთა ცდუნებისა და რჯულის –ღალატის გზებზეა საუბარი. როგორ ახერხებდნენ არაბები ქართველთა შეცდენას? ქართველთა რა თვისებაზე ამახვილებს ყურადრებას ჰაგიოგრაფი?
  • ·         იოვანე საბანისძის თქმით: „აღვერიენით ერსა უცხოსა, შჯულითა განდგომილსა ქრისტჱსგან, სარწმუნოებისა ჩუენისა მაგინებელთა, რომელთაგან ვისწავენით საქმენი მათნი და ვჰმონებდით გულისთქმასა გულთა ჩუენთასა მიბაძვებითა მათითა“. –  როგორ გესმის ავტორის სიტყვები? ვის ამხელს ამ სიტყვებით იოვანე საბანისძე? ეს სიტყვები პირველ პირშია დაწერილი. შენი აზრით, ეს ნიშნავს თუ არა იმას, რომ იოვანე საბანისძე, არ ემიჯნება თავის ერს, მიუხედავად მხილებისა და ნაკლოვანი მხარეების აღნიშვნისა?
  • ·         იოვანე საბანისძე მხოლოდ მხილებით არ შემოიფარგლება და ამავდროულად ცდილობს ერის გამხნევევბას. შენი აზრით, რას აკეთებს ამისათვის, ისაუბრე „აბოს წამების“ შექმნის მოტივებზე.
  • ·         იოვანე საბანისძემ განსაზღვრა ერის ეროვნულ–სარწმუნოებრივი მისია. მან თანამემაულეებს შეახსენა, რომ ქართლს განსაკუთრებული ვალდებულება აკისრია, რომი იგი ქრისტიანული სამყაროს განაპირასაა, კიდეშია. ამიტომ ბურჯად უნდა ედგესქრისტიანობას მაჰმადიანურ გარემოცვაში მოქვეული საქართველო. ქართლი ქრისტიანობის მცველია და დარაჯი. – მოძებნე ამ სიტყვების შესაბამისი ციტატა ტექსტში და გამოიყენე შენეულ კომენტართან ერთად თხზულებაში.
  • ·         რას ნიშნავს , რომ ქართლი არის წმინდანების სამშობლო? რისი ხაზგასმა სურს ამ სიტყვებით ავტორს?

  • ·         იოვანეს თქმით : „არა ხოლო თუ ბერძენთა სარწმუნოებაჲ ესე ღმრთისამიერი მოიპოვეს, არამედ ჩუენცა შორიელთა ამათ მკჳდრთა.“– განმარტე ეს სიტყვები, დაწერე შენი აზრი იმ მოვალეობის შესახებ, რომელსაც ამ სიტყვებით აკისრებს ჰაგიოგრაფი ქართველ ხალხს.
  • ·         რამდენი წლის წინ გვაქვს ქრისტიანობა მიღებული ქართველებს?
  • ·         გაამხნევებდა თუ არა ქართველებს აბოს საქციელი, მისი წამების შესახებ ნაწარმოების დაწერა? შენი აზრით, დაძლიეს თუ არა არაბი ჭაბუკის წამების შემდეგ ქართველებმა შიში? ჩანს, თუ არა ეს ნაწარმებში? (გაიხსენე შესაბამისი ეპიზოდი)
  • ·         ერის ხსნის გზა– „მამულისა ჩვეულებისამებრ სლვაჲ“ – განმარტე შენი სიტყვებით, ხსნის რა გზა დაუსახა იოვანე საბანისძემ ქართველ ხალხს?
·         შეაჯამე მსჯელობა, დასკვნის დროს ეცადე მიმოიხილო ჩამოყალიბებული მსჯელობის საფეხურები:
  1.   ქართლის მდგომარეობა იოვანე საბანისძის აზრით
  2.   ქართველთა სულმოკლეობა და მხილება
  3. ერის მისია
  4.   ერის სხნა


21.10.10

თხზულება– გამოცანა 2; VII კლასი

გამოიცანით, რა სიტყვაა ჩაფიქრებული, რას ეხება  თხზულება, რომელიც ერთ–ერთმა მოსწავლემ დაწერა. 

"აი, გათენდა დილა, მე ძალიან მოუწესრიგებელი ვარ. უცბად ლილიანის დედის ხმა გაისმა:
– ლილი, ადექი, სკოლაში დაგაგვიანდება.
ლილიანმა გაიღვიძა და ჩაცმა დაიწყო, შემდეგ პირი დაიბანა და ჩემთვისაც მოიცალა. მე ძალიან მიყვარს ლილიანის რბილი სავარცხელი. საერთოდ, ლილუ ძალიან მიყვარს. იგი აფასებს საკუთარ თავს, სილამაზეს და მე ძალიან მივლის.
   გავუდექით სკოლის გზას. სკოლის შესასვლელთან ლილიანის მეგობარი, ემილი, გველოდა.
– ლილუ, როგორ ხარ? როგორ მოხდა, რომ არ დააგვიანე?!
– არ ვიცი, ისე , დაგვიანება რეფლექსებში მაქვს.
   ლილუ კლასში შევიდა. ოოო, კლასში ის საშინელი ბიჭია, ლილუს რომ თმებს წიწკნის და მე ეს ძალიან მტკივა.
– ლილუ, რა ლამაზი თმები გაქვს! – უთხრა ერთ–ერთმა კლასელმა.
მე შევიფერე და ბოლოები გამიწითლდა.
მოკლედ, გოგონებო, გაუფრთხილდით თქვენს  ........ (რას? გამოიცანით)"

თხზულება– გამოცანა, VII კლასი,

გამოიცანით, რა სიტყვაა ჩაფიქრებული, რას ეხება  თხზულება, რომელიც ერთ–ერთმა მოსწავლემ დაწერა.

"–რაზე ფიქრობ, მახო? მისმენ მაინც რას ვამბობ?
– დიახ, ლელა!
– აბა, გაიმეორე! – ამბობს ლელა
– რაღაც ამდაგვარს ამბობდით, ეს ხელის ჭუჭყიაო, ბევრი ადამიანის ჩხუბის, ფიზიკური შეხების მიზეზიო. დღეს ამაზეა მთელი მსოფლიო დაყარებული და ყველა ამაზე ფიქრობს და ნერვიულობსო. და რომ ეს ნათლადაა ასახული "მოხერხებულ ჩარჩში". ჩვენ არ უნდა ვიჩხუბოთ ამაზე, თუმცა თუ არ ისწავლით, არ გექნებათო.
– ყოჩაღ, მახო! ოღონდ ახლა მითხარი, რაზე ვლაპარაკობდი? – ჰკითხა ლელამ.
კლასში სჩუმე ჩამოვარდა.
– აი, მახო, სიტყვაგამოშვებით არ უნდა მისმინო.– უთხრა ლელამ.

აბა, ვინ ეტყვის მახოს, რაზე ვლაპარაკობდით?!"

P.S. სტილი დაცულია!

ზ მ ნ ი ს პ ი რ ი და რ ი ც ხ ვ ი (ნაწილი I )


   ქართულში პირი არის ზმნის ძირითადი გრამატიკული კატეგორია.
       პირი არის ზმნის ფორმა, რომელიც გვიჩვნებს ან იმას, ვინც მოუბარია, ან იმას , ვისაც მოუბარი მიმართავს, ან კიდევ იმას, ვინც ან რაც არც მოუბარია და არც მისი მიმართვის საგანი, არამედ სხვა. ე.ი. პირი შეიძლება იყოს მოუბარი, თანამოუბარი და საუბრის საგანი.  პირს ვახასიათებთ:
·         რომელობის მიხედვითI პირი (მოუბარი),  II პირი (თანამოუბარი),                       
                                                         III პირი (საუბრის საგანი);
·         რაოდენობის მიხედვით– ესა თუ ის პირი შეიძლება იყოს

18.10.10

ს ი ტ ყ ვ ა ( ნაწილი II )


     ილია  სიტყვის შერჩევის დროს ფრთხილად იქცეოდა, რამდენიმე ვარიანტს მოსინჯავდა ხოლმე და აკვირდებოდა, რომელი უფრო შეესაბამებოდა ხალხის ბუნებას. მაგალითად, რუსული право- ს შესატყვისად ილიას სხვადასხვა დროს ნახმარი აქვს უფლება, მართლიერება და რჯულიერება. საბოლოოდ დამკვიდრდა უფლება.
      ილია საჭირო სიტყვას ჯერ ხალხის მეტყველებაში და ძველ ქართულ ტექსტებში ეძებდა, თუ იქ ვერ აღმოაჩენდა, თავად ქმნიდა.  ქმნიდა დიდი სიფრთხილით ,

17.10.10

პროექტი "აკაკი წერეთელი"

      განათლების სამინისტროს ინიციატივით საქართველოს  ზოგასაგანმანათლებლო სკოლებში ჩატარდება აკაკი წერეთლის 170–ე წლისთავისადმი მიძღვნილი კვირეული. კვირეულის ამსახველი მასალის წარდგენისა და გამარჯვების შემთხვევაში, გაიცემა ფულადი პრიზი.
დადგენილია :
კვირეულის თარიღი: 25–29 ოქტომბერი, 2010 წელი
პრიზი: 3000 ლარი
დევიზი: "სჯობს მონობაში გადიდკაცებულს თავისუფლების ბრძოლაში მკვდარი". (??)

მცირე შენიშვნა დევიზთან დაკავშირებით:

რას ეწოდა აკაკი წერეთლის სახელი?


    პროექტის მიზანი: უნდა გააცნოთ მსმენელს, სად გვხვდება აკაკი წერეთლის სახელი ყოველდღიურ ცხოვრებაში, რას ეწოდება მისი სახელი (გამზირი, სკვერი, ქუჩა, მეტროპოლიტენის სადგური და სხვა)
    პროექტის შინაარსი: უნდა ვისაუბროთ თითოეული ამ ობიექტის შესახებ, როდის ეწოდა ა.წერეთლის სახელი,  როდის აშენდა, ვინ იყო ინიციატორი , რომ პოეტის სახელი მიენიჭებინათ.
  გამოსაყენებელი მასალა: პრეზენტაციის დიდი ნაწილი დაეთმობა სურათებს, შეგიძლიათ, მოიფიქროთ რამე დამატებით მასალა სიმღერის სახით, რომელიც ფონად დაედება სლაიდშოუს.   დაიხმარეთ ყველაზე დიდი საძიებო სისტემა GOOGLE და შეარჩიე , შენი აზრით,  საჭირო მასალა და სურათები.
 გეგმა:

ა.წერეთლის მოგზაურობა რაჭა–ლეჩხუმში


    პროექტის მიზანი: მსმენელს გავახსენოთ და ვესაუბროთ დოკუმენტურ ფილმზე, რომელიც ასახავს აკაკი წერეთლის მოგზაურობას რაჭა–ლეჩხუმში. იშვიათი გამონაკლისების გარდა, გასული საუკუნის  მწერლები თუ პოეტები არ არიან ფირზე დაფიქსირებულნი, ამდენად, ეს ფილმი საინტერესოა ორმაგად: კინემატოგრაფიის თვალსაზისით და აკაკი წერეთლის ცხოვრების შესწავლის თვალსაზრისითაც.
    პროექტის შინაარსი: პროექტში განხილული უნდა იყოს ფილმის შექმნის ისტორია, ვინ არის რეჟისორი, რომელ წელს დაიწყო გადაღება?  როგორ მიმდინარეობდა მუშაობა ფილმზე? რა როლი შეასრულა ამ ფილმმა და რა ადგილი უჭირავს ქართული კინემატიგრაფიის ისტორიაში?
  გამოსაყენებელი მასალა: სასურველია, სურათებით  მაინც  გავიცნოთ ფილმის რეჟისორი, გამოვიყენოთ ნაწყვეტები ფილმიდან, დაიხმარეთ ყველაზე დიდი საძიებო სისტემა GOOGLE და შეარჩიე , შენი აზრით,  საჭირო მასალა და სურათები.
გეგმა:

დიმიტრი ყიფიანი და "განთიადი"


   პროექტის მიზანი: მსმენელს უნდა გავახსენოთ და ვინც არ იცის, გავაცნოთ ადამიანი, რომელსაც მიუძღვნა ა.წერეთელმა ლექსი "განთიადი".
  პროექტის შინაარსი: ლექსს  საკმაოდ საინტერესო ისტორია აქვს და სწორედ, ამ ისტორიაზე ვსაუბრობთ. განვიხილავთ ეპოქას, როდესაც მოღვაწეობდა დიმიტრი ყიფიანი. გარდა ამ მნიშვნელოვანი ფაქტისა, "განთიადი" შეიცავს სტროფებს, რომელიც ცნობილია, როგორც აკაკის ანდერძი.
 გამოსაყენებელი მასალა: გარდა ლექსისა, სასურველია, გამოვიყენოთ ა.წერეთლისა და დიმიტრი  ყიფიანის სურათები. საინტერესო იქნება,თუ მოვისმენთ კიდეც ამ ლექსზე შექმნილ სიმღერას. (შეარჩიე , სად უნდა ჩასვა სიმღერა, პრეზენტაციის რომელ ნაწილში), დაიხმარეთ ყველაზე დიდი საძიებო სისტემა GOOGLE და შეარჩიე, შენი აზრით,  საჭირო მასალა და სურათები.
 გეგმა:

ცნობილი სიმღერის უცნობი ავტორი


      პროექტის მიზანია გაახსენოს და გააცნოს მსმენელს ერთი ძალიან ცნობილი სიმღერის უცნობი ავტორი.
    პროექტის შინაარსი:    ა.წერეთლის "სულიკო" ძალიან ცნობილი და საყვარელი ლექსია ქართველთათვის. ამ ლექსზე მელოდიის შექმნამ კი ეს ლექსი ცნობილი და პოპულარული გახადა ძალიან ბევრ ქვეყანაში. სიმღერა სულიკოზე ერთგვარ სავიზიტო ბარათადაც კი იქცა უცხოელთათვის.
   გამოსაყენებელი მასალა: სასურველია პროექტში გამოყენებული იყოს სურათები, პორტრეტები აკაკისა და სიმღერის ავტორისა; საინტერესო იქნება პრეზენტაციას ფონად გაჰყვეს სიმღერა სულიკოზე. (ან პრეზენტაციის მანძილზე, როცა საჭიროდ ჩათვლით, მაშინ მოასმენინეთ მსმენელს). დაიხმარეთ ყველაზე დიდი საძიებო სისტემა GOOGLE და შეარჩიე შენი აზრით საჭირო მასალა და სურათები.
  გეგმა:

15.10.10

ჯ.ქარჩხაძე– "ახალი მოსწავლე"


1.შეაერთე სწორად. უნდა მიიღო რთული სიტყვები, რომლებიც ადამიანის       გუნება–განწყობილებას გვიხასიათებს. შემდეგ შეავსე ცხრილი.
იმედი             შეკრული        1. .........  +  ........... –>..............
გული              ჩამოყრილი     2. .........  +  ......... –>..............
ნირი                ჩამოშვებული 3. .........  +  ......... –>..............
შუბლი             გაცრუებული  4. ......... + ......... –>...............
ცხვირი            წამხდარი        5. .........  +  ......... –>..............
ყური                გატეხილი     6. .........  +  .......... –>..............
2. რას ნიშნავს გამოთქმა: „დემონსტრაციულად დაიკრიფა ხელები“?

სიტყვა (ნაწილი I)


               ენის ლექსიკური შემადგენლობა განუწყვეტლივ ივსება და მდიდრდება ახალი სიტყვებით, რომლებიც წარმოქმნილია ადრე არსებული სიტყვებისა და აფიქსების მეშვეობით, ან დიალექტებიდანაა შემოსული ან კიდევ სხვა ენებიდან ნასესხებია. ბევრი სიტყვა, რომელსაც  დღეს ვიყენებთ უხსოვარ დროშია შემქნილი ან ნასესხები და ჩვენ არ ვიცით, ვინ მოიგონა ისინი , ვინ თქვა პირველად.
         თუმცა არის სიტყვათა ისეთი ჯგუფი, რომელიც ახლო წარსულშია შემქნილი ან მივიწყებული იყო და მათ დამკვიდრებას შეუწყეს ხელი.  ზოგიერთი ასეთი სიტყვის სალიტერატურო ენაში  შემომტანი ცნობილია. სწორედ ასეთ სიტყვებზე

13.10.10

დასასრულს და დასასრულ


  დასასრულ ფორმას შიშველ ფორმას უწოდებენ, რადგან არ აქვს დართული ბრუნვის ნიშანი და წარმოდგენილია ფუძის სახით.
    დასასრულს ფორმა კი მიცემითი ბრუნვის ფორმაა.
დასასრულ– – ბოლოკიდური –ს  მიცემითი ბრუნვის ნიშანია.
    ეს ორი ფორმა სხვადასხვაა, ამიტომ გავმიჯნოთ