მგზავრისა და ლელთ ღუნიას საუბარი

"Cveni Tavi Cvenadve gveyudnes! "

   

Temis saTauridanve Cans, rom msjeloba unda Seexebodes moxevisa da mgzavris Sexvedras, maT saubarsa da im problemebs, რომელიც  lelT Runiam wamoWra.

sasurvelia, isargeblo Semdegi gegmiT:

·         sad Sexvda ilia lelT Runias?

პირის ნიშნები (I ნაწილი)

1.      პირის ნიშნის რაობა.

ზმნის პირი გამოიხატება სპეციალური ნიშნით– პირის ნიშნით, რომლის ფუნქციაა, განასხვაოს ერთი პირი მეორისგან.

 მე   ვ–წერ                 ჩვენ    ვ–წერ–თ              

შენ      წერ                 თქვენ       წერ–თ

    ის        წერ–ს            ისინი        წერ–ენ

2.      სუბიექტური პირის ნიშნები.

   I და II პირში სუბიექტის ნიშნები პრეფიქსებია, ხოლო  III პირში – სუფიქსები.

ზმნის პირი და რიცხვი (მეორე ნაწილი)

უფრო მეტი გრამატიკა...

სუბიექტური და ობიექტური პირები

1. პირის როგორობა.

როგორობის მიხედვით პირი შეიძლება იყოს სუბიექტური და ობიექტური.

·         სუბიექტური პირი  (S) ზმნაში მოქმედების ჩამდენია, მოქმედია.

·         ობიექტური პირი  (O) ზმნაში სამოქმედოა.

2. პირდაპირი და ობიექტური პირები.

ანტონ I კათალიკოსი

ანტონ I  (1720–1788 წ.წ.)–  ერისკაცობაში თეიმურაზ ბაგრატიონი, ქართველი საეკლესიო და სახელმწიფო მოღვაწე, საქართველოს კათალიკოსი, მწერალი, მეცნიერი,                                                                                                                              ვახტანგ VI–ის ძმის მეფე იესესა და ერეკლე  I–ის ასულის  ელისაბედის ვაჟი.

   თეიმურაზი  მამის გარდაცვალების შემდეგ  (1727 წლიდან) იზრდებოდა თელავის სასახლეში თავის ბიძაშვილ ერეკლე I I –თან ერთად. მის აღზრდაში მონაწილეობდა დავითგარეჯის წინამძღვარი არქიმანდრიტი სპირიდონი. თეიმურაზმა მიიღო ფართო განათლება. მას დიდი საერო

მეტყველების ნაწილები

ქართულ ენაში არსებული სიტყვათა მარაგი ლექსიკური მნიშვნელობისა და გრამატიკული ნიშნების მიხედვით დაყოფილია 10 ჯგუფად. თითოეულ მათგანს მეტყველების ნაწილი ეწოდება.  ქართული ენის გრამატიკაში მეტყველების ნაწილთა კლასიფიკაცია ანტონ I, კათალიკოსიდან მოდის.  მან გამოყო 8 მეტყველების ნაწილი.

     

ახალი ქართულის მიხედვით მეტყველების ნაწილებია:

1. არსებითი სახელი: წიგნი, სიკეთე..

რა შეუბრალებელია ადამიანი?!

[ვაჟა–ფშაველას მოთხრობების მიხედვით]   

როგორ დავწეროთ თემა?

1. შესავალი – 

• პირველ რიგში, უნდა აღნიშნოთ, რომელი მოთხრობიდან არის ეს გამოთქმა,
• რომელ მოთხრობაშია დასმული ამ ფორმულირებით ადამიანის შეუბრალებლობის საკითხი;
• აქვე უნდა მიუთითოთ, ჩამოთვალოთ ის მოთხრობები, რომლებიც ასევე ეხება ამ თემას;

2. ძირითადი ნაწილი, მსჯელობა–

როგორ ჩავატაროთ კლასში ვიქტორინა?

     პროლოგის მაგიერ
 მიზანი –  გავლილი მასალის გამეორება მოსწავლეებისათვის მოსაბეზრებელი რომ არ გახდეს, სასურველია, სასწავლო პროცესის გამრავალფეროვნების მიზნით ჩავატაროთ ვიქტორინა.
    ვიქტორინა ძალიან კარგი საშუალებაა იმისათვის, რომ მოსწავლეებს გასამეორებლად მივცეთ გავლილი მასალა, კითხვა –პასუხის დროს ძალიან კარგად გამოჩნდება, რამდენად კარგად აითვისეს მოსწავლეებმა კონკრეტული თემატიკა და  ამის შემდეგ კიდევ ერთხელ გავამახვილებინოთ ყურადღება გავლილი თავის საკვანძო საკითხებზე.

საჭირო მასალა: 
1. ფურცელი (A4) 
2. ქვიშის საათი (სასურველია, ან  ერთწუთიანი ან  სამწუთიანი; ან ორივე ერთად)
3. წებო
4. ჭიკარტი

მოსამზადებელი პერიოდი

1. ვიქტორინის ჩასატარებლად  კარგად უნდა მოემზადოთ.

რამდენიმე თუ რამოდენიმე?

romelia swori?

                    

  

   yvelaze xSirad Secdomas iwvevs xmovnis zedmeti xmareba. amasTan dakavSirebiT ganvixilavT ori tipis Secdomas:

  1. maswavlebels Zalian xSirad Seusworebia, albaT, Tqvens rveulSi sityva ramodenime. Sesworebis mizezi erTia, am sityvaSi o xmovani zedmetia. unda eweros ramdenime. arada, am ori formidan moswavleebi ratomRac amjobineben Secdomian formas, maRalfardovnad miaCniaT da imitom. hgoniaT, am sityvas o xmovniT Tu gamoiyeneben ufro lamazi Tzxuleba an saubari gamouvaT. :)

     ramdenime sityva ase warmoiSva: ramdeni gaCnda Zveli formis raodenis nacvlad. raodeni > ravdeni > ramdeni. Semdeg daerTo me- nawilaki da miviReT ramdeni-me.

   e.i. sityva ramdenSi m TviTon aris o xmovnisagan miRebuli, amitom axali o-s darTva Secdomaa.

davimaxsovroT, sworia ramdenime, ramdeniRac, ramdenjerme...

  2. meore magaliTi Warbi, zedmeti xmovnis xmarebisa aris zmna warmoCinda. aq zedmetia xmovani i. swori formaa warmoCnda.

  imave fuZisagan nawarmoebi zmnebi gavixsenoT: gaCnda, gaCndeba, gamoCnda, aRmoCnda, aRmoCndeba. am zmnebSi xom warmoudgenelia i xmovnis zedmetad xmareba?! maSin, ratom vurTavT zedmet i xmovans warmoCnda zmnaSi?!

davimaxsovroT, swori formaa warmoCnda, warmoCndes, warmoCndeba...

ენათმეცნიერების დარგები

ენის შემსწავლელ მეცნიერებას ენათმეცნიერება ეწოდება. ენათმეცნიერებას სხვაგვარად ლინგვისტიკასაც უწოდებენ. ყოველი ენის საფუძველს შეადგენს გრამატიკული წყობა და ლექსიკური ფონდი. ენის ლექსიკური შემადგენლობა გრამატიკული წყობის მეშვეობით აყალიბებს ენის ერთიან სისტემას.  ენის ლექსიკური შემადგენლობასა  და გრამატიკულ წყობას ენათმეცნიერების რამდენიმე დარგი შეისწავლის.

   ენათმეცნიერების დარგებია: ფონეტიკა, გრამატიკა, ლექსიკოლოგია, სემასიოლოგია, ეტიმოლოგია, სტილისტიკა. (იხ.დანართი)

    გრამატიკა სწავლობს ენის აგებულების საკითხებს, სიტყვათა შედგენილობას, მათ ფორმასა და ფუნქციას.

  ტერმინი "გრამატიკა" ბერძნული წარმოშობისაა. გრამმა სიტყვასიტყვით ნიშნავს ასოს, წერილობით ნიშანს, ზედწერილს. თავდაპირველი გაგებით, გრამატიკა იყო ხელოვნება, რომელიც ასწავლიდა "სწორ ლაპარაკს და კანონიერ წერას". ახლანდელი გაგებით კი გრამატიკა არის მოძღვრება ამა თუ იმ ენის აგებულების შესახებ.

  გრამატიკის ნაწილებია: მორფოლოგია და სინტაქსი.

  მორფოლოგია სწავლობს სიტყვის ფორმას, მის ცვლილებას, მაწარმოებელ აფიქსებს, მის გრამატიკულ მნიშვნელობას, იკვლევს მეტყველების ნაწილებს, იძლევა მათ დახასიათებას.

  სინტაქსი, როგორც გრამატიკის დარგი, სწავლობს სიტყვათშეხამების წესებს, წინადადებას, წინადადების წევრებს. სიტყვათა შეკავშირება და წინადადება ძირითადი ენობრივი ერთეულებია, რომელთაც სინტაქსი შეისწავლის. სინტაქსი შეისწავლის რა და რა ტიპის სიტყვები შეეწყობა ერთმანეთს და როგორ, რა დანიშნულება აქვს წინადადებაში შემავალ სიტყვებს. 

  

დანართი

ქცევის წესები

    სასწავლო წლის დასაწყისში ძალიან მნიშვნელოვანია მოსწავლეებს განვუმარტოთ, თუ როგორ უნდა მოიქცნენ, როგორი ქცევაა მათთვის შესაფერისი. ქცევის წესების შემუშავება ძალიან მნიშვნელოვანი საკითხია, ამიტომ მასწავლებელი ამ პროცედურას განსაკუთრებული ყურადღებით უნდა მოეკიდოს. არსებობს რამდენიმე რჩევა, რომელთა გათვალისწინება ქცევის წესებს გაცილებით უფრო ეფექტურს გახდის. 
   ქცევის წესების შემუშავება სასწავლო წლის პირველივე კვირას უნდა მოვახერხოთ. გთავაზობთ, როგორ უნდა განვახორციელოთ ეს პროექტი ჯგუფური მუშაობით.

I ეტაპი  – საკლასო დისკუსია
    პირველ ეტაპზე მასწავლებელი ესაუბრება მოსწავლეებს ქცევის წესებზე. ამ საუბარში

"ვენის დიაგრამა"

"ვენის დიაგრამა" კოგნიტური სქემებიდან ერთ–ერთია, იგი საორგანიზაციო სქემაა.
კოგნიტური  დიაგრამებით მუშაობა მოსწავლეებს გაკვეთილზე მიწოდებული ინფორმაციის აღქმაში ეხმარება.

"ვენის დიაგრამა" წარმოადგენს ორ ურთიერთგადამკვეთ წრეწირს. ორი მოვლენის, საგნის შედარებისას  I და III ნაწილებში ვწერთ განსხვავებულ ნიშან–თვისებებს, ხოლო II –ში– მსგავსს.



"ვენის დიაგრამის" ისევე, როგორც სხვა სააზროვნო სქემების, დახმარებით მოსწავლე :

1. ანაწევრებს მოცემულ ინფორმაციას;
2. ორგანიზებას უკეთებს ინფორმაციას;
3. შეიცნობს მთელისა და დეტალების ურთიერთმიმართებას;
4. ეჩვევა კრიტიკულ აზროვნებას;
5. სწავლობს დამოუკიდებლად მუშაობას.

სააზროვნო სქემების ანუ კოგნიტური დიაგრამების გამოყენება მასწავლებელს შეუძლია:

1. ახალი მასალის გაცნობა–წარდგენისას;
2. ათვისებული მასალის შემაჯამებელი სამუშაოს ჩატარების დროს;
3. ტექსტის კითხვისა და დამუშავების დროს;
4. წერითი სამუშაოს დაწყების წინ;
5. საშინაო დავლებების, ასევ საკლასო სამუშაოების ჩატარების დროს;
6. გამოიყენება როგორც ინდივიდუალურად, ასევე ჯგუფში მუშაობის დროს. 

"ვენის დიაგრამა" ერთ–ერთია იმ მრავალთაგან, რომელიც შეგვიძლია გამოვიყენოთ და ჩვენ მიერ შესწავლილი მასალის მოთხოვნისამებრ გადავაკეთოთ.
მე ხშირად მიწევს უკვე არსებული სქემების გადამუშავება, შეცვლა, კომპონენტების მიმატება ან დაკლება, იმისდა მიხედვით, თუ რა  მჭირდება კონკრეტული ნაწარმოების შესწავლისას.

P.S. დამატება 28.10.11
ამ წამს წავაწყდი ერთ–ერთ სოციალურ ქსელში ძალიან საინტერესო ფოტოს, თან ვენის დიაგრამას ეხება, თან ქართულის მასწავლებელს, ამიტომ ვამატებ.

 თან  ხუმრობით დავასრულებ პოსტს. :) 

"თეორია ერთი"

დევიდ პერკინსი გვთავაზობს "პანდორას კითხვებს", ეს კითხვები გვეხმარება განათლების მიზნების მიღწევაში. კითხვას, როგორ ვასწავლოთ საუკეთესოდ, პერკინსი "თეორია ერთით" პასუხობს.

 ამ თეორიის მიხედვით, იმისთვის, რომ მოსწავლეებმა კარგად ისწავლონ, საჭიროა:

1. მივაწოდოთ ინფორმაცია ნათლად და გასაგებად.
2. გავაკეთებინოთ ისეთი სავარჯიშოები, რომელიც მათ ამ ინფორმაციის კარგად გაგებაში დაეხმარება.
3. რჩევებითა და კომენტარებით მივაწოდოთ ინფორმაციული შეფასება;
4. ვიზრუნოთ ბავშვის შინაგანი და გარეგანი მოტივაციის ამაღლებაზე.

"პანდორას კითხვები"

 განათლების მიზანი მოსწავლეთათვის ცოდნის გადაცემა, ინფორმაციის გადამუშავება და შესწავლილის პრაქტიკაში  გამოყენების უნარ–ჩვევების სწავლებაა. ამ სამი მიზნის მიღწევა მაშინაა შესაძლებელი, როცა მოსწავლეები ფიქრობენ იმაზე, რასაც სწავლობენ.

დევიდ პერკინსი აზრით, ცოდნას ბავშვები მაშინ იღებენ, როცა სწავლის პროცესში შესაძენი ცოდნის არსზე ფიქრობენ. ამის მისაღწევად კი პერკინსი გვთავაზობს "პანდორას კითხვებს".
სწავლის პროცესში მნიშვნელოვანია, რომ დავსვათ 4 ძირითადი კითხვა:

1. რისი სწავლა ღირს? 
2. რატომ არის ამის სწავლა რთული?
3. ყველაზე კარგად როგორ შეიძლება ეს ვისწავლოთ?
4. როგორ მიდის სწავლის პროცესი?

ამ კითხვებზე პასუხი უნდა იყოს მასწავლებლის სამოქმედო გეგმა კლასში. ყოველ თემას ამ 4 ძირითადი კითხვის ჭრილიდან უნდა მივუდგეთ, თუ გვსურს, რომ რეალური შედეგი მივიღოთ.
პანდორას კითხვებს ანუ როგორ ვასწავლოთ საუკეთსოდ, პერკინსი "თეორია ერთით" პასუხობს.

"სენდვიჩის მეთოდი"

 ეს მეთოდი შეგვიძლია გამოვიყენოთ მოსწავლეთა სიტყვიერი შეფასების დროს.
რატომ ჰქვია  ამ მეთოდს ასე?
სენდვიჩი შედგება ორი პურის ნაჭრისა და შუაში განთავსებული ხორცისაგან. კომენტარის აგებულებაც ასეთივე უნდა იყოს. (შეგვიძლია, სხვაგვარად "2+1" მეთოდი ვუწოდოთ, სადაც  2 –კომპლიმენტი, ქებაა, ხოლო 1– რჩევა, შენიშვნა)
პური = კომენტარის გაკეთებისას პირველ რიგში უნდა ვუთხრათ დადებითი შეფასება, კომპლიმენტი,
ხორცი = შემდეგ მოვაყოლოთ რჩევა, შენიშვნა, კრიტიკა,
პური = დაბოლოს, – ისევ კომპლიმენტი.

მაგალითად, მოსწავლის თხზულების წაკითხვის შემდეგ მასწავლებელი ეუბნება მოსწავლეს: "ყოჩაღ, რომ გაგახსენდა და დავალება შეასრულე, (პური). თუმცა რამდენიმე საკითხის გამეორება მოგვიწევს და პირველ რიგში , ეს შეეხება შემასმენლისა და ქვემდებარის შეთანხმებას რიცხვში (ხორცი). ძალიან საინტერესო მოსაზრებებს აყალიბებ შენს თხზულებაში და აუცილებლად გავაცნოთ კლასსაც, კარგი? (პური)"

იმავე მეთოდით შეფასების გაკეთება შეგიძლიათ, დაავალოთ მოსწავლეებსაც. ამისთვის კი უნდა განუმარტოთ შეფასების სტრუქტურა. დაუხატეთ დაფაზე სენდვიჩი და აუხსენით, რომელი ნაწილი რას მიანიშნებს. მოსწავლეები მიეჩვევიან თანაკლასელისთვის როგორც ნეგატიური , ასევე პოზიტიური  კომენტარის თქმას.
"სენდვიჩის მეთოდით" ერთმანეთის შეფასება ძალიან ახალისებს ბავშვებს. ცდილობენ კლასელის ნაშრომში როგორც უარყოფითი , ასევე დადებითი მხარეების აღმოჩენას.

"კორნელის გრაფა"

 ნამდვილად არ ვიცი, ამ სტრატეგიას რატომ ჰქვია "კორნელის გრაფა". 
ვინ იყო კორნელი? 
თუ ვინმეს ეცოდინება პასუხი და კომენტარებში დაწერს, ხომ ძალიან კარგი. 

ამჯერად უნდა ვისაუბროთ სტრატეგიაზე, რომელსაც აქტიური კითხვის მეთოდთან ერთად ვიყენებთ.
მასწავლებლის მოთხოვნა 1 : მოსწავლეებს სთხოვს, გადახედონ დასამუშავებელ მასალას.
მასწავლებლის მოთხოვნა 2: მოსწავლეებმა უნდა დაუსვან საკუთარ თავს კითხვები– "რა ვიცი მოცემული საკითხის შესახებ?", "რისი სწავლისა და გაგების იმედი მაქვს ტექსტის წაკითხვის შემდეგ?"
მასწავლებლის მოთხოვნა 3: მოსწავლეებმა უნდა ჩაინიშნონ თავისი პასუხები "კორნელის გრაფაში" (წინასწარ მომზადებული უნდა გქონდეთ  ცხრილი. იხ. პოსტის ბოლოს). მოსწავლეები პირველ ეტაპზე ავსებენ ადგილს პირველადი კომენტარისთვის.
მასწავლებლის მოთხოვნა 4 : მოსწავლეებმა ტექსტის კითხვის პარალელურად უნდა დასვან კითხვები – რა?ვინ? სად? როდის? როგორ?რატომ? და ჩაინიშნოს ინფორმაცია შესაბამის გრაფაში
მასწავლებლის მოთხოვნა 5: მოსწავლეებმა ხელახლა უნდა წაიკითხონ თავისი შენიშვნები და "კორნელის გრაფაში" გაკეთებულ პირველად კომენტარებს დაურთონ მეორეული, უკვე ემოციური კომენტარები და შესწორებები. ამით შეავსებენ გრაფის მეორე ნაწილს.

ამ სტრატეგიის შესრულებას, როგორც წესი, მოსდევს მოსწავლეთა შორის აზრის გაზიარება და საკლასო დისკუსია.

"კორნელის გრაფა"

პირველადი კომენტარი (ფაქტობრივი)	მეორადი კომენტარი (ემოციური, კრიტიკული)
1. 2. რა? ვინ? სად? როდის? როგორ? რატომ?

"პიგმალიონის ეფექტი"

        სასწავლო პროცესში ძალიან მნიშვნელოვან ფაქტორს წარმოადგენს  მასწავლებლის მოლოდინი. კვლევებმა აჩვენა, რომ მასწავლებლის მოლოდინი მოსწავლეებთან მიმართებაში, როგორც წესი, მართლდება. თუმცა აქვე აღსანიშნავია, რომ ხშირად მასწავლებლებს საკუთარი შეხედულება მოსწავლესთან დაკავშირებით, შესაძლოა, ფაქტობრივი ინფორმაციის გარეშეც ჩამოუყალიბდეთ (ეთნიკური წარმომავლობის, სოციალური მდგომარეობის, სქესის მიხედვით).
   მასწავლებლის უარყოფით მოლოდინს, შესაძლოა, მნიშვნელოვანი ნეგატიური შედეგები მოჰყვეს.
   ამერიკელმა მკვლევრებმა როზენტალმა და ჯეკობსონმა საფუძვლიანად შეისწავლეს მასწავლებლის და მოსწავლის ქცევას შორის კავშირი და აღმოაჩინეს ფენომენი, რომელსაც "პიგმალიონის ეფექტი" უწოდეს.
    "პიგმალიონის ეფექტი" გულისხმობს სიტუაციას, როდესაც მასწავლებელი მოსწავლეს ექცევა საკუთარი წარმოდგენისა და მოლოდინის შესატყვისად, რომელიც ხშირ შემთხვევაში არაადეკვატურია.

როლური თამაშები / სიმულაცია

1.       სიმულაციისა და როლური თამაშების გამოყენება ახალისებს სასწავლო პროცესს და უფრო საინტერესოს ხდის მას მოსწავლისათვის.
2.      სიმულაცია გულისხმობს ხელოვნური სიტუაციის შექმნას, რომელიც რეალობის მსგავსია.
3.      სიმულაცია არის მოდელი იმისა, რაც არსებობს ან შეიძლება, არსებობდეს. ერთი სიტყვით, სიმულაცია რეალობის გათამაშებაა.
4.      სიმულაცია შეიძლება, გათამაშდეს ადამიანის მონაწილეობით და კომპიუტერის მეშვეობით.
5.    სიმულაციას ადამიანის მონაწილეობით როლური თამაში ეწოდება.

საკლასო დისკუსია

1.      დისკუსია ინტერაქტიული სწავლების ერთ–ერთი ყველაზე გავცელებული მეთოდია. საკლასო დისკუსიიის გამოყენება ზრდის მოსწავლეთ ჩართულობას სასწავლო პროცესში  , ხელს უწყობს მათი სოციალური და ინტერპერსონალური უნარების განვითარებას.

2.      საკლასო დისკუსია შეიძლება მოეწყოს მასწავლებელსა და კლასს ან თავად მოსწავლეთა ჯგუფებს შორის.

3.      საკლასო დისკუსიის მოწყობა ემსახურება რამდენიმე მიზანს ერთდროულად :

ბენჯამენ ბლუმი – განათლების მიზნების ტაქსონომია

1.     ბენჯამენ ბლუმმა შექმნა სწავლის მიზნებისა და სწავლების შედეგების ისეთი სისტემა, რომელიც გამოდგება სასწავლო პროცესის დაგეგმვისა და ობიექტური შეფასებისთვის. ეს სისტემა „ბლუმის ტაქსონომიის“  სახელითაა ცნობილი.
2.       ტაქსონომია არის კლასიფიკაციის პრინციპების საფუძველზე ჯგუფების, კატეგორიების გამოყოფის სისტემა.
3.     ბლუმის ტაქსონომია იძლევა დეტალურ სტრუქტურას სწავლების დაგეგმვის, სასწავლო მეთოდებისა და ტრენინგის ეფექტური შეფასებისთვის.
4.     ბლუმის ტაქსონომიის კოგნიტური ანუ შემეცნებითი სფერო მოიცავს 6 დონეს. ეს 6 დონე შეესაბამება აზროვნების, ინტელექტუალური მოქმედებების განსხვავებულ დონეებს მარტივიდან რთულისკენ.

I დონე – ცოდნა.

კონსტრუქტივიზმი

ძირითადი პოსტულატები

1.      სწავლის კონსტრუქტივისტული თეორიები სწავლას განსაზღვრავენ, როგორც გამოცდილებიდან ცოდნის აგების პროცესს.
2. თანამედროვე კონსტრუქტივისტული აზროვნება ეფუძნება პიაჟესა და ვიგოტსკის ნაშრომებს.
3. კონსტრუქტივისტული თეორიის მიხედვით, მოსწავლემ თვითონ უნდა ააგოს ცოდნა გონებაში. მასწავლებელი მხოლოდ ეხმარება მოსწავლეს ცოდნის აგებაში. ამდენად, კონსტრუქტივისტულ აზროვნებაში ძალიან მნიშვნელოვანია სკალფოლდინგი.

სკაფოლდინგი – „ხარაჩოს დადგმა“. დამხმარე საშუალებებით სწავლება. ტერმინი დაამკვიდრა ვიგოტსკიმ. 

       4.      მოსწავლე სწავლის პროცესის აქტიური მონაწილეა და არა ინფორმაციის პასიური მიმღები.

განწყობის თეორია (დიმიტრი უზნაძე)

ძირითადი პოსტულატები

1.       აღზრდა – ეს არის სწრაფვა იდეალურისკენ, საკუთარი და სხვისი ცხოვრების ფორმაციის მიზანდასახული პროცესი.
2.      აღმზრდელი, როგორც სოციალური იდეების მატარებელი, არ აქცევს ყურადღებას ბავშვის მისწრაფებებს და ხელმძღვანელობს იმით, რაც მისთვის (აღმზრდელისთვის) არის მნიშვნელოვანი. ეს არის უფსკრული აღსაზრდელისა და აღმზრდელის მისწრაფებებს შორის და ამას დ.უზნაძემ „აღზრდის ძირითადი ტრაგედია“ უწოდა. 
3.   განწყობა – ადამიანის მთლიანპიროვნული მზაობა გარკვეული ქცევისადმი.
4.     ქცევა არის ცოცხალი არსების, სუბიექტის გარემოსთან ურთიერთქმედების ფორმა.

ჰუმანისტური თეორია (კარლ როჯერსი, აბრაჰამ მასლოუ)

ძირითადი პოსტულატები

1.       ადამიანის ქცევა გარეგან სტიმულზე (გარემო რეალობაზე) უფრო მეტად სუბიექტურ გამოცდილებაზე (სუბიექტურ რეალობაზე) არის დამოკიდებული.
2.       ადამიანს ბუნებრივი მიდრეკილება აქვს სიკეთისკენ, შემოქმედებისა და სიყვარულისკენ.
3.       თვითრეალიზაციის ტენდენცია თანდაყოლილი უნარია, რომელიც აღზრდის შედეგად ყალიბდება. ის გულისხმობს ადამიანის განვითარებასა და საკუთარი შესაძლებლობების სრულად გამოვლენას.
4.       პიროვნული ზრდა წინააღმდეგობების გადალახვის, პრობლემის გადაწყვეტის გამოცდილების შედეგია.

რჩევები მასწავლებელს

კარლ როჯერსი და აბრაჰამ მასლოუ

1.       მასწავლებელი უნდა იყოს სწავლის ფასილიტატორი;
2.      გულწრფელობა და რეალურობა ხელს უწყობს სწავლას;
3.       დაფასება, კეთილგანწყობილი დამოკიდებულება, პატივისცემა და ნდობა ასევე უწყობს ხელს სწავლის პროცესს;
4.     მასწავლებელმა უნდა მოუსმინოს მოსწავლეს, პასუხი გასცეს და რაგირება მოახდინოს მის ნათქვამზე;
5.       ემპათია ხელს უწყობს სწავლას;
6.       ჩამოთლილი ხელისშემწყობი ფაქტორები მოსწავლეებს უღვივებს თვითრეალიზაციისკენ სწრაფვას, უმაღლებს მოტივაციას.
7.      სწავლის სურვილის გაღვივების შემთხვევაში მოსწავლე თავად წარმართავს  სწავლის პროცესს.

ჰუმანისტური თეორია

1.       ჰუმანისტური თეორია ყურადღებას ამახვილებს იმაზე, თუ როგორ იძენენ ადამიანები ემოციებს, შეხედულებებს, ღირებულებებსა და სოციალურ უნარ–ჩვევებს.
2. ჰუმანისტური ფსიქოლოგია აერთიანებს ბიჰევიორისტულ და ფსიქოანალიტიკურ მიდგომებს. 

ბიჰევიორისტული მიდგომის თანახმად, ადამიანის ქცევა გარეგანი სტიმულებით კონტროლირდება;
ფსიქოანალიტიკურ მიდგომას კი ადამიანის ქცევის ძირითად წარმმართველ ძალად შინაგანი, არაცნობიერი ძალები მიაჩნდა.
მასლოუ კი მიიჩნევს, რომ ადამიანის ქცევას ორივე, შინაგანი და გარეგანი, სტიმულები აკონტროლებენ. 

1.     ჰუმანისტი ფსიქოლოგები მიიჩნევენ, რომ ადამიანებს ბუნებრივი მიდრეკილება გააჩნიათ სიკეთისკენ, შემოქმედებისკენ, სიყვარულისკენ.
2.       ადამიანის ქცევის ახსნისა და გაგებისთვის მნიშვნელოვანია სამყარო დავინახოთ მათი თვალით.
3.       ყველაზე ცნობილი ჰუმანისტური თეორიებია – კარლ როჯერსის თეორია და აბრაჰამ მასლოუს მოთხოვნილებათა იერარქიის თეორია.
4.       როჯერსის აზრით, ადამიანი, არსებითად, კარგი და კეთილი არსებაა

მორალური განვითარების თეორია (ლორენს კოლბერგი)

ძირითადი პოსტულატები

1.      ბავშვთა შეხედულებები და მორალური პრინციპები მათი ქცევის განმსაზღვრელია.
2.       კოლბერგი ადამიანის მორალური განვითარების სამ დონეს გამოჰყოფს. ამ დონეებს ყველა ბავშვი ერთნაირი თანმიმდევრობით გაივლის. შეუძლებელია, რომელიმე მათგანის გამოტოვება და გადახტომა:
3.       პრეკონვენციური დონე – პატარა ბავშვები ძირითადად ამ დონეზე იმყოფებიან, თუმცა მაღალკლასელებისა და მოზრდილი ადამიანების ნაწილიც ამ დონეს აკმაყოფილებს.
4.       პრეკონვენციურ დონეს ახასიათებს:

ლევ ვიგოტსკი – სოციო–კულტურული თეორია

1.     სოციო–კულტურული თეორია – ლევ ვიგოტსკიმ  ჩამოაყალიბა.                                      სოციო– კულტურული თეორია ხაზს უსვამს სოციალური კომუნიკაციისა და ენის გავლენას ბავშვთა კოგნიტურ განვითარებაზე.

2.     თანამედროვე კონსტრუქტივისტული აზროვნება ეფუძნება პიაჟსა და ვიგოტკის ნაშრომებს. ამ ორი მეცნიერის ნაშრომებს განასხვავებს რამდენიმე ასპექტი, რომელსაც ქვემოთ განვიხილავთ.

     ლევ ვიგოტსკი VS პიაჟე

1. პიაჟე: ბავშვი თვითმოტივირებული არსებაა, რომელიც თავად იკვლევს და შეიმეცნებს სამყაროს, თავად მართავს თავისი კოგნიტური განვითარების პროცესს.
2. ვიგოტსკი: საზოგადოება და კულტურა  მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს ბავშვთა კოგნიტურ განვითარებას.

•  პიაჟე: განვითარება წინ უძღვის სწავლას.  ბავშვს ჯერ  გარკვეული კოგნიტური სტრუქტურები (სქემები) უნდა ჩამოუყალიბდეს, რათა შეძლოს სამყაროს შეცნობა. 
• ვიგოტსკი: სწავლა წინ უძღვის და ხელს უწყობს კოგნიტურ განვითარებას. ბავშვი სწავლობს საზოგადოებაში არსებულს სიმბოლოებს სხვა ადამიანების მიწოდებული ინფორმაციის საფუძველზე.

თვითრეგულირების უნარი –  ვიგოტსკის აზრით, განვითარება მოიცავს ბავშვის მიერ სიმბოლოთა ისეთ გათავისებას, როცა მას უკვე დამოუკიდებლად შეუძლია აზროვნება

ემოციური განვითარება

1. თანამედროვე ფსიქოლოგიაში ემოცია განისაზღვრება , როგორც განცდა, რომელიც შეიძლება, მოიცავდეს ფიზიოლოგიურ პროცესებს (მაგალითად, გულის სწრაფ ფეთქვას...), გაცნობიერებულ დამოკიდებულებას (მაგალითად, სხვა ადამიანის სიყვარულს) ან ქცევაში გამოვლინებას (მაგალითად, ღიმილს).
2. ემოცია შეიძლება იყოს დადებითი (მაგალითად, სიხარული, ენთუზიაზმი, სიამოვნება და სიმშვიდე) და უარყოფითი (მაგალითად, ღელვა, გაბრაზება, შიში, წუხილი, დანაშაულის გრძნობა და სევდა).

3. ფსიქოლოგები განასხვავებენ პირველად/ძირითად ემოციებს (ესაა– გაოცება, ინტერესი, სიხარული, გაბრაზება, სევდა, შიში) და შეგნებულ/გაცნობიერებულ ემოციებს. (აქ გაერთიანებულია განცდები, რომლებიც შემეცნებით აზროვნებას მოითხოვს: ემპათია, სიამაყე, ეჭვიანობა, სირცხვილი, დანაშაულის გრძნობა).

4. ემოციის ფუნქციური არსი >>> ადამიანის ემოციური განცდა მისი გარემოსადმი ადაპტაციის (შეგუების) მცდელობის შედეგად იჩენს თავს.

5.      სოციალური კომუნიკაციის დროს ემოციის გამოვლინება 2 მნიშვნელოვან ფუნქციას ემსახურება: სასიგნალოსა და მარეგულირებელს.

ბიჰევიორიზმი

1. ბიჰევიორისტები მიიჩნევენ, რომ რამდენიმე რეფლექსის გამოკლებით, დაბადებისას ადამიანი „ტაბულა რაზას“ ანუ „სუფთა დაფას“ წარმოადგენს.
2. გარემო ხელს უწყობს ადამიანის ხასიათისა და ქცევის თავისებურებების ჩამოყალიბებას.
3. მასწავლებელს უნდა ახსოვდეს, რომ მოსწავლის წარსული და აწმყო, მისი გარემო მნიშვნელოვან ზეგავლენას ახდენს მის ქცევაზე.
4. მოსწავლეთა შინაგანი სამყაროს შესწავლა შეუძლებელია, ამიტომ ფსიქოლოგიური კვლევის საგანი ის მოვლენები უნდა იყოს, რომელთა დანახვა და ობიექტურად შესწავლაა შესაძლებელია: გარემო სტიმულები და მოსწავლეთა საპასუხო ქცევები.
5. ბიჰევიორისტები სწავლას განმარტავენ, როგორც გამოცდილების შედეგად მიღებული ქცევის ცვლილებას.
6. მოსწავლეები უფრო ეფექტურად სწავლობენ მაშინ, როცა  სტიმული და საპასუხო ქცევა დროში თანმიმდევრულია. თუ გვსურს, რომ მოსწავლეებმა ორი მოვლენა (სტიმული და საპასუხო ქცევა) ერთმანეთს დაუკავშირონ, უნდა მოხდეს მათი თანხვედრა დროში.
7. სწავლა დამოკიდებულია თვალსჩინო მოვლენების ასოციაციით დაკავშირებაზე.

რჩევები მასწავლებელს

მოსწავლეთა მოტივაციის ამაღლების სტრატეგიები

1. გაამდიდრეთ სასწავლო პროცესი – ამის მიღწევა შესაძლებელია დამატებითი, კლასგარეშე აქტივობებით, მრავაფეროვანი სასწავლო მასალებით და  სწავლების ახალი მეთოდებისა და სტრატეგების გამოყენებით. ამით სასწავლო პროცესი მოსწავლისთვის უფრო სახალისო და საინტერესო გახდება.
2. ეცადეთ, გაააქტიუროთ მოსწავლეები – მოსწავლეებისთვის გაცილებით უფრო ბუნებრივია საგაკვეთილო პროცესში აქტიურად ჩართვა და მონაწილეობა, ვიდრე მშვიდად ჯდომა და მოსმენა. ამისათვის შეგიძლიათ, ჩაატაროთ დისკუსიები, გამოიყენოთ ჯგუფური მუშაობის მეთოდი, პრეზენტაციები, როლური თამაშები, საგანმანათლებლო ექსკურსიები და სხვა. თუმცა ჩამოთვლილ სტრატეგიებს უნდა შეურჩიოთ  დრო, თორემ არ ექნება ის ეფექტი, რასაც ელით.
3. ჩართეთ მოსწავლეები ცოდნის შეფასების ინსტრუმენტების მომზადებაში – ეს

რჩევები მასწავლებელს

ლორენს კოლბერგი

მოსწავლის მორალური განვითარებისათვის :

1. აუხსენოთ  მოსწავლეს და დაუსაბუთეთ , თუ რატომაა ზოგიერთი საქციელი მიუღებელი.

2. მნიშვნელოვანია, რომ მოსწავლეს პასუხისმგებლობა დავაკისროთ არაზნეობრივ და ანტისოციალურ საქციელზე, თუმცა მნიშვნელოვანია, რომ სასჯელთან ერთად ინდუქციაც გამოვიყენოთ.

3. დავანახოთ, როგორ შეწუხდა სხვა ადამიანი მისი საქციელით.

4. დავანახოთ სხვა ადამიანის (მაგალითად, ვისაც დასცინის) შეხედულება და მოტივი.

5. დაეხმარეთ მოსწავლეებს, სიტუაციებს სხვადასხვა ადამიანების პოზიციებიდან შეხედონ. წაახალისეთ ისინი, რომ ერთმანეთის მიმართ თანაგრძნობა და მეგობრული დამოკიდებულება გაუჩნდეთ.

6. მიეცით მოსწავლეს მორალური განვითარების ბევრი მაგალითი.

7. ჩართეთ მორალური საკითხები და დილემები საკლასო დისკუსიებში. გაამხნევეთ ბავშვები, ახსნან და დაასაბუთონ თავიანთი მორალური შეხედულებანი.

8. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ საკლასო ოთახში შეიქმნას უსაფრთხო და სანდო გარემო, რათა მოსწავლეებმა თავისი აზრის გამოხატვა გაკიცხვისა და შერცხვენის შიშის გარეშე შეძლონ.

9. მასწავლებელი უნდა დაეხმაროს მოსწავლებს, რომ დაანახოს დილემის ყველა ასპექტი.

10. აქტიურად ჩართეთ მოსწავლეები ისეთ პროექტებში, რომელბიც საზოგადოებისადმი სამსახურს ითხოვს.ეს ხელს შეუწყობს მათი სოციალური პასუხისმგებლობის განვითარებას.